Het zwarte gordijn

Bepaalde vrouwen uit de geschiedenis zijn niet gewoon een beetje interessant of inspirerend. Ze zijn noodzakelijk. Zoals mezzo-sopraan Pauline Viardot. Wat zij presteerde op die memorabele oktoberdag van 1849 haalde geschiedenisboeken noch Wikipedia’s, maar is zondermeer voor iedereen een verpletterende les.

“Gelieve plaats te nemen achter dit zwarte gordijn,” gebaarde de ceremoniemeester die dag naar Pauline en de andere vrouwen van het koor. Het was alsof ze in de coulissen werden gezet, met dat verschil dat het doek voor hun opvoering niet omhoog zou gaan en geen enkele toeschouwer een glimp van hun prestatie zou opvangen. Het was ongelooflijk dat ze überhaupt in een kerk mochten zingen en nog wel in de Eglise Sainte-Madeleine in Parijs. Anno 1849 was de kerk was voor vrouwelijke zangkunsten nu eenmaal strict verboden terrein. Het had dan ook heel wat voeten in de aarde gehad om de aartsbisschop te overtuigen een uitzondering te maken. De begrafenis van Fréderic Chopin was nu eenmaal de gebeurtenis van het jaar en helaas had de grote componist expliciet de wens geuit om het requiem van Mozart tijdens zijn uitvaart ten gehore te brengen. De vrouwenstemmen eruit knippen zou zo mogelijk nog meer godslasterlijk zijn, werd duidelijk gemaakt aan de aartsbisschop. Met frisse tegenzin had hij dispensatie verleend mits ze achter een zwart gordijn zouden staan, alsof ze er niet echt waren.

Pauline Viardot was vastbesloten. Niet alleen om de componist de eer te bewijzen die hij verdiende, ze zou zingen alsof het twee meter hoge gordijn er gewoon niet was. Ook al zagen zij en de andere zangeressen helemaal niets van de kist, niets van de mannelijke koorhelft en het orkest, of van de talrijk toegestroomde aanwezigen die een plaatsje hadden bemachtigd, Pauline voelde diep in zichzelf een krachtig, onstuitbaar vuur oplaaien. Ze was nu eenmaal van geboorte een Garcia. Had haar vader niet met gepaste trots meegezongen op de première van de Barbier van Sevilla? En had ze de jarenlange achterklap dat ze vocaal minder virtuoos was dan haar overleden zus niet doen verstommen? Zij had geen behoefte om de zangkrulletjes van haar zus te imiteren, ze drukte haar stempel volgens haar eigen talenten. Eerder dat jaar had ze in de Parijse opera nog geschitterd in “Le prophète” van de grootste opera-componist van het moment, Giacomo Meyerbeer. Welke vrouw had dat op haar palmares staan? En nu stond ze hier onzichtbaar achter een zwart gordijn te wachten tot het requiem van Mozart zou worden ingezet.

Na de uitvaart werd er niet veel gesproken over de homilie of de woorden van lof voor de overleden componist, het ging bijna uitsluitend over de muziek. O ja, de pianostukken waren vlekkeloos gespeeld, maar ook daar ging het weinig over. Wel over het requiem van Mozart. Daarbij ging een bepaalde naam in een opbod aan superlatieven over de tongen. Want een kamerbreed zwart gordijn had niet kunnen verhinderen dat niemand zichtbaarder was geweest dan Pauline Viardot.

Het zwarte gordijn is een hindernis die in ieders leven opduikt. Soms zijn het regimes die een hele natie de mond snoeren door zo’n scherm voor hun neus neer te poten. Soms wordt het ons geflikt door ouders, leraars, klasgenoten, collega’s, zelfs coaches en mensen waarvan je dacht dat ze je beste vrienden waren. De boodschap is altijd dezelfde en wordt gebracht met nuances die gaan van licht insinuerend tot dwingend en repressief: “Je zou beter zwijgen. Je zou beter stoppen met. Omdat. En omdat.” Waarna we vaak dat oordeel overnemen en een stemmetje in onszelf ons aanraadt om achter dat zwarte gordijn plaats te nemen en daar stilletjes te blijven zitten tot iemand ons toestemming geeft om tevoorschijn te komen.

Het goede nieuws is dat we die toestemming helemaal niet nodig hebben. Indien iemand met een zwart gordijn komt aanwaaien en dacht onze passie of talent te verdonkeremanen, zal ons hart ons blijven influisteren om altijd trouw te blijven aan onze zielenroep, aan onze hartgedreven passie. Om precies dit te doen. Dit originele project. Deze knalvoorstelling. Dit op je lijf geschreven lied. Deze epische wandeltocht. Dit waanzinnige boek. Met Pauline Viardot als mentor aan je zijde.