Hendriks blog

Niemand zou het geheim van de tweelingziel beter leren begrijpen dan Aisha. Het was een vrijdag die zich nochtans wolkenloos en windstil had aangekondigd. De uitbundige lente vulde de blauwe lucht met bedrijvige insecten en de eerste ooievaars kwamen na een heroïsche tocht over de Middellandse zee eindelijk aan op het Spaanse vasteland. De eerste hitte zou geen weken meer op zich laten wachten.

Aisha was die dag goedgemutst opgestaan. Ze dartelde rond en imiteerde in de keuken een heupbeweging. Ze had die afgekeken van een buikdanseres uit het naburige dorp. Toen ze het wilde tonen aan haar moeder, versteende ze eensklaps bij het zien van de gelaatsuitdrukking op haar gelaat. Ze kende die blik. Het was dezelfde doffe blik dan toen haar vader was vertrokken met die handelskaravaan, een tocht die wel maanden kon duren. Ook al was er door de mislukte oogsten geen andere optie geweest, het vertrek was zowel haar moeder als Aisha bijzonder zwaar gevallen. Ja, het was die blik.

‘Wat is er aan de hand, ma?’ Aisha kreeg geen antwoord.

‘Verdomme ma, er is toch niets met…’

‘Je pa is oké.’ Ma draaide haar hoofd weg van Aisha en keek door het raam in de richting van de stallingen. Aisha repte zich tot bij haar, legde een hand op de rug van haar moeder en keek angstvallig door datzelfde raam naar buiten. Ze liet haar hand onmiddellijk vallen. Even leek het alsof ze zelf in zwijm zou vallen. Nu was het Aisha’s moeder die haar vastgreep en omhelsde.

‘Zeg dat het niet waar is!’ krijste Aisha. Ze wrong zich uit ma’s knuffel en spurtte naar buiten.

‘Blijf hier, meisje.’ Het was al te laat. Op de binnenkoer liet stalknecht Jamal alles vallen om Aisha de weg te versperren. Hij greep haar vast in zijn sterke armen, terwijl Aisha met haar vuisten op zijn borst trommelde.

‘Zeg dat het niet waar is,’ herhaalde ze snikkend. ‘Neen, niet Nabila.’

‘We konden niets meer voor haar doen,’ bracht Jamal de dramatische nieuwstijding. ‘Het paard had geen schijn van kans tegen die hongerige poema.’ Een paar meter achter hem lag het kadaver van de merrie op een kar.

‘We hadden haar op stal moeten laten. Ik had het je nog zo gezegd!’ schreeuwde ze tegen Jamal. Hij wist als geen ander hoe Aisha gehecht was aan haar lievelingspaard, bijna net zo fel als ze verbonden was met haar tweelingzusje Layla, die in tegenstelling tot Aisha de vroeggeboorte niet had overleefd.

‘Je wist net als ik dat er geen houden aan was,’ zuchtte Jamal. Dat wist ze. Nabila had hetzelfde temperament als Aisha: fijngevoelig, maar ook een woelwater. Minutenlang bleef ze huilen met haar hoofd begraven op de schouder van Jamal.

‘Wil je Mansour voor me zadelen?’ vroeg Aisha, nadat ze haar tranen met haar lange haren van haar gelaat had weggeveegd. In tegenstelling tot Nabila was de rustige hengst Mansour wel op stal gebleven. ‘Nu, alsjeblieft?’ Jamal wist wat ze van plan was. Hij liet Aisha langzaam los en nam haar bij de arm mee naar de stal van Mansour. Toen ze voorbij de kar passeerden waarop Nabila lag, rukte Aisha zich los. Ontzet keek ze naar de vreselijke wonden.

‘Nabila, meisje, wat heeft die poema je aangedaan?’ Ze omhelsde de merrie bij de hals, alsof het was dat ze nog leefde. Zo bleef ze enkele minuten Nabila strelen met betraande ogen, terwijl Jamal de hengst voor haar zadelde. Ma stond op de binnenkoer naar het tafereel te kijken en sloeg een hand voor haar mond. Ze stapte op Aisha af om haar te troosten, maar Aisha maakte een afwerend gebaar. Jamal kwam aangewandeld met Mansour aan zijn zijde.

‘Ik heb behoefte om alleen te zijn,’ zei Aisha tegen haar moeder.

‘Waar ga je naartoe?’

‘Moet je dat nog vragen?’ Aisha’s moeder besefte de overbodigheid van haar vraag en wist dat dit haar zou troosten. Ze gaf een goedkeurend knikje aan Jamal, die Aisha in het zadel hielp.

‘Zorg ervoor dat je terug bent voor het donker,’ prentte Jamal haar in. ‘De poema…’

‘Weet ik ook wel.’

‘Voor het donker,’ herhaalde haar ma. Aisha keek nog een laatste maal naar de dode merrie en verdween spoorslags door de toegangspoort van het erf. Met een paar stevige voetsporen vuurde ze Mansour aan tot een gestrekte galop. Aan dit tempo zou de rit naar de Koningsheuvel maar vijf minuten in beslag nemen. Mansour hijgde, maar versaagde niet. Zelfs tijdens de klim naar de top van de heuvel verzwakte zijn tred geenszins, alsof hij wist wat er zich afgespeeld had en Aisha zoveel mogelijk terwille wilde zijn.

Bovenop de heuvel stopte Mansour, daar waar de eeuwenoude eik als een eenzaat heerste over de Koningsheuvel. Het zicht was er weids en adembenemend. Op heldere dagen zoals deze kon je in de verte Tarifa zien en daarachter de blauwgroene zee, vanwaar avontuurlijke dromers vertrokken naar Afrika. Daar had Aisha nu geen oog voor. Ze steeg van de hengst en liet Mansour grazen van de graspartijtjes die goed gedijden rond de lommerrijke eik. Het was hier dat Layla’s tere lichaampje begraven lag. Ze had bij de geboorte geen schijn van kans gemaakt. Layla was zo mogelijk nog zwakker als Aisha ter wereld gekomen: een broos, bijna doorschijnend lichaampje dat in een handpalm had gepast. Maar ook bij Aisha had het aan zijden draadje gehangen. Toen ze zag dat haar tweelingzusje noodgedwongen moest afhaken voor dit nieuwe levensavontuur, had ze niets liever gewild dan haar te vervoegen.

‘Je moet doorzetten,’ had Layla na haar laatste, bijna niet waarneembare hartenklop gesproken tegen Aisha. ‘Het is echt de moeite waard.’ Het waren woorden die kwamen uit Layla’s ziel, die ongeschonden en zuiver uit de ervaring was gekomen.

‘Niet zonder jou!’ Aisha’s hartje, nauwelijke een vingerdop groot, klopte eveneens zwak en onregelmatig, maar gaf niet op. Aisha wist dat het slechts een intentie verwijderd was om ook haar lichaampje te laten uitdoven en zo weer herenigd te worden met Layla.

‘Je moet doorzetten, Aisha’, was Layla blijven aandringen. ‘Omdat het leven een godsgeschenk is. Ik zal altijd aan je zijde staan, wat je ook meemaakt. Wanneer je proeft van uitbundig geluk, zal ik me laven aan het levenselixir dat zo’n ervaring uitstraalt. Telkens mijn ziel een stukje meer oplicht, weet ik dat het te danken is aan de successen van jouw stoutmoedige dromen en aan de passie van jouw hunkerende hart. En wanneer er een moeilijke uitdaging of een tragedie op je pad komt, zal ik het zijn die aan je zijde staat. Dan zal ik je troosten met subtiele signalen en je de kracht te geven om zelfs de zwartste nacht te boven te komen. Wat jij in je leven doet, doe je ook voor mij. En wat ik aan de andere kant van het mystieke gordijn uitspook, doe ik altijd met jou in mijn gedachten. Zo zullen we samen groeien in liefde en in wijsheid, want gescheiden zijn onze zielen nooit.’

Die woorden was Aisha nooit vergeten. Ze waren in haar hart gegrift. Maar als er een dag zou komen waarop ze die woorden nodig had, dan was het wel vandaag. Ze zette zich neer aan de voet van de eik, bij de plek waar Layla lag begraven.

‘Nabila is dood,’ begon ze te vertellen tegen haar tweelingzusje. ‘Je wil niet weten hoe. Neen, je wil echt niet…’ Nieuwe tranen baanden zich een weg over Aisha’s gelaat. ‘Het was verschrikkelijk.’ Er kwam geen antwoord.

Hoe ouder Aisha was geworden, hoe moeilijker het leek om contact te maken met Layla. Alsof er tussen hun zielen langzaam een scherm was opgetrokken. Ze vreesde zelfs dat een djinn of andere boze geest de communicatielijn tussen hen gesaboteerd had. Dat frustreerde Aisha enorm en maakte dat ze zich met de jaren steeds meer alleen voelde. Haar moeder en haar vader konden zich daar hoogstens een voorstelling bij maken, maar het volledig begrijpen was voor hen simpelweg niet mogelijk. Dat kon enkel als je zelf een tweeling was.

‘Op een dag zoals vandaag zou ik zo graag terug naar je toekomen,’ snikte Aisha. ‘Soms kan ik niet meer, heb ik er zo genoeg van. Soms is het op.’ Er kwam nog steeds geen antwoord, tenzij het ruisen van de bladeren bij het opsteken van een lichte bries. De troostende woorden van Layla’s ziel bij de geboorte leken plots heel ver weg. Aisha liet haar hoofd hangen. De wind werd sterker en wuifde Aisha’s haar als een troosteloos gordijn voor haar gelaat.

‘Zal ik je wat vertellen, lieve Aisha?’ Ze schrok en rechtte eensklaps haar hoofd. Vanwaar kwam deze stem?

‘Layla, ben jij het?’ Neen, zo klonk het niet. Het was een diepe, ietwat mannelijke stem, ook heel anders dan de stem van Jamal. Aisha keek spichtig om zich heen. Buiten Mansour, die rustig voortgraasde, was er niemand te bespeuren.

‘Ik sta hier al vele eeuwen.’ Het was de eik! ‘Ik ben ondertussen de tel al kwijtgeraakt.’ Ja, het was de eik. Op de een of andere manier had de boom telepatisch contact met haar gemaakt. Aisha keek omhoog naar zijn forse, ruwe stam met de brede, stoere takken, die altijd voor welgekomen lommer zorgden. Vele dieren maakten er dankbaar gebruik van. De vogels gebruikten de boom dan weer graag als rustplek en als strategisch uitzichtpunt.

‘Het zal je misschien verbazen, maar ook ik heb een tweelingziel,’ vervolgde de eik. ‘Iedereen eigenlijk. Helaas staat mijn tweelingbroer een paar kilometer verderop. Ondanks de hoogte van de heuveltop kan ik hem van hier niet zien, zelfs niet als ik op mijn tenen sta.’ Bij dat grapje moest Aisha even glimlachen.

‘Mijn broer staat achter een rots bij een waterpoel, waarover hij graag zijn schaduw werpt. Het ontbreekt hem aan niets, terwijl ik elk jaar moet vechten voor mijn overleving. Voor water moest ik lange tijd mijn wortels doorheen de rotsige bodem wurmen, tot ik hier of daar eens op een bescheiden partijtje water botste. Wanneer in de zomer de hete winden vanuit Noord-Afrika het land bereikten en de heuvel overspoelden, verschroeide ik bijna tot een rode schorpioen. Om nog te zwijgen van de dieren die elk jaar mijn bast beschadigen. Onlangs weer die dekselse poema met zijn scherpe nagels. Het zal weer maanden duren voor ik die wonde gedicht krijg.’

‘Echt? Die poema heeft wel mijn merrie gedood. Nabila was haar naam.’

‘Weet ik, dat heb je net verteld.’ Aisha fronste de wenkbrauwen. Ze had liever gehad dat ze nu met Layla sprak in plaats van met die eik, al was hij wel vriendelijk. Maar voorlopig had ze niet veel aan zijn praatjes.

‘Hoe kunnen we de poema doden?’ testte ze de boom.

‘Er zit zoveel woede in je, meisje. Ik begrijp het wel,’ suste hij. ‘Maar ook de poema probeert te overleven. Ook hij heeft een tweelingziel.’

‘Twee poema’s. Nu nog beter. Is het dan nergens meer veilig?’ Mansour stopte met grazen en keek gehypnotiseerd in westelijke richting. Aisha kneep haar ogen tot spleetjes en tuurde met een hand boven haar ogen in de verte. Vals alarm.

‘Ik heb me lang beklaagd over mijn lot,’ vervolgde de eik onverstoorbaar zijn relaas. ‘Misschien wel mijn eerste honderd jaar. Hoe kon de eikel waaruit mijn tweelingbroer is voortgekomen nu vallen bij die poel, en mijn geboortekiem pal bovenop die verdoemde heuvel? Welke vogel heeft die hier uit zijn stomme bek laten vallen? Zo bekloeg ik me jarenlang. Ik voelde me alleen op de wereld. Elk jaar opnieuw vechten om te overleven in die barre omstandigheden, ik was het meer dan beu en wilde er de brui aan geven.’ Aisha schrok. Dat herkende ze. Ze ging dichter bij de eik zitten en legde zich ertegen, alsof ze de boom uitnodigde verder in haar oor te fluisteren, zodat niemand hun gesprek kon horen. Mansour had een eindje verder het grazen hervat.

‘Het was pas tijdens een eenzame nacht, toen ik moegepiekerd was, dat er plots een stilte rond me viel die ik niet eerder had ervaren. Ik ving signalen op van mijn broer, die dreven op de wind. Op andere keren brachten vogels boodschappen over en dankzij de poema kon ik ook signalen van zijn bastgeur detecteren. Zo werd hij zich bewust van mijn hachelijke situatie en schakelde alles in wat de aarde te bieden had om mijn bestaan te verlichten. Onzichtbaar voltrok zich onder de grond een mirakel, met de hulp van naburige bomen, een familie mollen, miljoenen termieten en een nog veel duizelingwekkender hoeveelheid micro-organismen. Zo ontstond er een ondergronds netwerk. Ik kon er niet alleen beter door communiceren met mijn tweelingbroer, ik kreeg ook toegang tot nieuwe, afgeleide wateraders afkomstig van de poel. Het leek alsof gans het universum samenspande om van de heuvel een groene oase te maken. En kijk nu, zie me hier staan in al mijn boompracht.’ “Waarom doe je dat allemaal voor me, broer?” vroeg ik, enigszins gegeneerd over zoveel steun.’ De eik stokte even in zijn relaas, alsof hij emotioneel werd.

‘En wat zei hij daarop?’ wilde Aisha nu wel graag alles weten.

‘Omdat ik van je hou. Omdat ik je moed bewonder waarmee je altijd hebt doorgezet, ook al stond het huilen je vaker na dan het lachen. Omdat je nu eenmaal op de Koningsheuvel stond en zo’n heuvel per definitie een koninklijke boom verdient. Omdat je dichter bij de hemel staat dan ons en daardoor de sterren beter kan zien, waardoor je informatie kan doorgeven over nakende, belangrijke gebeurtenissen in het heelal. Dan kunnen ik en mijn vrienden ons daarop afstemmen. Plots kwam het besef dat zowel mijn tweelingbroer als ik even gedreven waren om onze rol te spelen in dat grote universum. Hoe onbetekenend het voor ons ook leek, er was een hogere macht aan het werk die onze bijdrage aan de schepping oeverloos apprecieerde. We deden het niet enkel voor elkaar, maar voor iets dat veel groter was dan onszelf. In het grote orkest van het universum zijn wij niet meer dan een instrument, dat harmonieus probeert samen te spelen met alle andere instrumenten. Onder impuls van die grote, gulle Dirigent.’ Aisha was onder de indruk. Alleen, de tweelingbroer van de eik leefde nog tenminste, en Layla was dood.

‘Dood?’ had de eik haar gedachten geraden. ‘De dood bestaat niet. Zielen sterven niet. Net zoals ik geholpen werd op magische manieren, zo spant je tweelingziel Layla zich onafgebroken in om je te helpen.’

‘Waarom hoor ik haar dan niet?’

‘Is dat zo? Misschien luister je niet met de juiste antenne,’ sprak de boom. Er viel een stilte. Aisha wist niet goed wat hiervan te denken.

‘Weet je dat ik samen met mijn tweelingbroer een stoutmoedig plan heb opgevat om ons weer dichter bij elkaar te brengen?’

‘Hoe dan?’ vroeg Aisha. ‘En kan dat ook werken voor mij en Layla?’

‘Elk jaar vragen wij aan de vogels om een eikel mee te nemen en te laten vallen op een plek hier even verderop, waar zowel water als struikgewas te vinden zijn. Onder het struikgewas worden de eikels niet zo snel gevonden door eekhoorns en andere verzamelaars. Een eikel van hem, een eikel van mij. Een van hem, een van mij, en dat al jaren aan een stuk. Ooit zullen er twee van onze nakomelingen bij elkaar gedijen, daar ben ik zeker van. We hebben tijd.’

‘Jij hebt veel tijd, bedoel je. Mijn leven is een pak korter.’

‘… en staat bol van de mogelijkheden die ik als eik nooit zal kennen.’

‘Touché. Maar…’

‘Ha, daar is ze.’

‘Wie?’

‘Raad eens.’

‘Layla!’ Haar beeltenis verscheen als een soort hologram in de stam van de eik. Aisha sprong recht. ‘Waar zat je, Layla? Waar zat je?’

‘Ik ben de ziel van Nabila gaan begeleiden. Die was aardig overstuur en in de war, zoals je je wel kan inbeelden.’

‘Waarheen heb je haar gebracht? Ik mis haar enorm.’

‘Ze krijgt rust in de paardenhemel en wordt daar herenigd met haar tweelingziel, alvorens ze een nieuw avontuur zullen aangaan. Net zoals het ons zal vergaan.’

‘Ik kan niet wachten om…’

‘Weet ik. Maar onze taak zit er nog niet op.’

‘Mijn taak, bedoel je?’

‘Zeg zus, lieve Aisha, heb je niet goed geluisterd naar de eik?’ Aisha voelde schaamte opkomen. Ze had perfect begrepen wat de boom had proberen duidelijk te maken.

‘Wij doen alles samen, Aisha. Ik ben je goede djinn, die de stoutmoedige dromen van je hart zal helpen waarmaken. Ik zal je over alle gevaarlijke bergpassen loodsen en je brengen naar de oases waar het bruist van het leven, zoals jij ze uitstippelt met onverschrokken moed en koppige volharding. Ik zal je brengen bij een man die jou zal aanbidden als een godin en met wie je op een dag onder deze boom zal genieten in de schaduw met dadels en een glas rode wijn, als een koning en een koningin. Op die dag zal ik op de eerste rij staan om je te overladen met applaus voor de moeilijke weg die je hebt afgelegd. Ik zal je zegeningen tellen en er nog vele aan toevoegen. En als iemand je vraagt waarom je elke dag zo straalt, zeg dan niet: “Dat komt door het goede weer of door het laatste cadeau van die liefdevolle man.” Zeg dan: “Dat is het geheim van de tweelingziel.”’

Aisha moest glimlachen om die woorden. Ze omhelsde de eik op de plek waar Layla was verschenen en keek om zich heen. In de verte zag ze Tarifa en de glinstering van de zee. Misschien wilde ze later die zee wel eens oversteken, om dat mysterieuze en aanlokkelijke continent, dat Afrika heette, van dichtbij te ontdekken. Misschien ook niet. Misschien zou ze die fantastische man, waarover sprake, binnenkort al leren kennen. Misschien zou zo’n man, als die al bestond, nog een hele poos op zich laten wachten, omdat ze andere, belangrijker hartszaken te doen had. Dat was op dit moment niet langer belangrijk. Wat ertoe deed, was dat ze haar armen in de lucht gooide en het leven opnieuw omarmde, voor altijd gevoed door het zoete geheim van de tweelingziel.

Opgedragen aan Jolien, die Sofie erg mist en tegelijk heel veel steun aan haar tweelingzusje heeft.

Vlak na het posten van dit verhaal botste ik tijdens een wandeling op twee wilde reeën. Ik had toevallig mijn fototoestel bij, maar het stak nog in mijn rugzak. Toch bleven ze nieuwsgierig kijken, zodat ik nog snel kon afdrukken alvorens ze het hazenpad kozen. Alsof ze bewust dit verhaal wilden onderschrijven. Een knipoog van het universum?

Op 18 september 2015 wordt Laura twaalf. Ze is een goedlachs, behulpzaam en energiek meisje. De liefde die ze uitstraalt is grenzeloos. Laura is uniek en fijngevoelig, ze heeft antennes waarmee ze feilloos mensen en situaties aanvoelt. Toegewijd helpt ze iedereen waar kan. Op die achttiende september lacht iedereen uitbundig. Het is feest en de eerste stap naar een volwassen leven lonkt veelbelovend. Toch weegt een schaduw op haar jonge leven. Nauwelijks enkele maanden later wordt ze gepest op een manier die haar diep raakt. Zo diep, dat ze begin december besluit uit het leven te stappen. Niet alleen de familie is in shock, de hele gemeenschap van Durbuy is zwaar getroffen door het tragische nieuws. Niemand kan het begrijpen, ook de chauffeur van de schoolbus, die zijn betraande ogen laat glijden over de zitplek die vanaf nu voor altijd leeg zal blijven.

Het gezin zoekt troost bij elkaar, raapt al haar moed samen en besluit er het beste van te maken. Er is geen andere keuze. Ze trekken zich op aan het idee om ook iets positiefs uit het gebeuren te halen. Laura’s moeder is een sterke vrouw. Onvermoeibaar zet ze zich in om maatregelen tegen pesten in een stroomversnelling te krijgen, tot bij de bevoegde parlementen en minister toe. Ze gaat spreken in scholen. ‘Als er ook maar één kind mee kan gered worden, is het al de moeite geweest,’ is ze strijdvaardig en gedecideerd. Wat nog het meeste opvalt, is de golf van liefde die ontstaan is in Durbuy. Het gezin wordt omringd door de warme deken van een gemeenschap die hen koestert. De steun is minstens even groot als het verdriet.

Wanneer ik het trieste verhaal van Laura oppik in de media, ben ook ik geraakt. Mijn moeder is twaalf jaar geleden uit het leven gestapt, een paar maanden voor Laura haar eerste kaarsje uitblies. Ik ben een verhalenschrijver, en die dag gebeurt er iets ongewoons. Zonder een enkele aarzeling vloeit er een delicaat en hoopgevend verhaal uit mijn pen, over Laura. Na de laatste zin is het precies goed. Het is de periode van kerstmis en speelt zich af in die sfeer. Het lijkt alsof Laura tijdens het schrijven aanwezig was, alsof ze me de woorden influisterde. Wanneer ik Een heel klein beetje Jezus op mijn blog zet, raakt het duizenden mensen. Nu, een jaar later, vindt het verhaal nog steeds quasi dagelijks lezers.

Een half jaar later bereikt het verhaal via de sociale media ook Laura’s moeder. Het is voor de familie letterlijk en figuurlijk een geschenk uit de hemel, het brengt nieuwe hoop in moeilijke tijden. We krijgen contact en samen met mijn partner Annick komt het in het najaar van 2016 tot een ontmoeting. Daarvoor rijden we van Leuven naar Durbuy, via Huy aan de boorden van de Maas. In Huy heeft mijn moeder de laatste twintig jaar van haar leven doorgebracht. Ze verbleef in het Tibetaanse instituut, verscholen op de flanken van de Maasvallei. Het is een oase van rust in een pittoreske omgeving. Wanneer we voorbijrijden aan de afslag naar het instituut komen mijn herinneringen bovendrijven aan die fatale dag, toen mijn moeder uit het leven stapte.

31 mei 2004 is een grijze, miezerige dag, die je eerder in de herfst verwacht. Die dag ben ik net als vandaag op weg naar Huy. Het telefoontje dat eraan voorafging was een donderslag bij heldere hemel. ‘We vrezen dat we te laat waren,’ klinkt het. Tijdens het ongemakkelijke telefoontje wordt duidelijk dat moeder er zelf een einde aan gemaakt heeft. Hoe juist is nog niet duidelijk, het waarom misschien wel. Moeder vocht al enkele jaren tegen depressie, afgewisseld met manische periodes. Ze had bijna twintig jaar in de keuken van het instituut gewerkt. Quasi in haar eentje had ze elke dag maaltijden verzorgd, voor de residenten van het instituut en voor haar talrijke bezoekers. Toen haar gezondheid en vooral haar geteisterde rug het niet meer toelieten, voelde ze zich van de ene dag op de andere nutteloos en verloren. Ze vereenzaamde, ook al was ze dagelijks omringd door warme mensen. Het contact met haar familie en ook mezelf verwaterde door de afstand en door haar keuze voor dit speciale leven in het Tibetaanse instituut.

Wanneer we op die laatste meidag de statige kastanjedreef naar het instituut oprijden, kijk ik verdwaasd naar de ritmische beweging van de ruitenwissers. Het regent onophoudelijk. We worden opgewacht door een klein ontvangstcomité op de binnenkoer van het kasteel, ooit nog een bisschoppelijk paleis. Lama Karta, de belangrijkste boeddhistische geestelijke van het instituut, is gekleed in zijn typische, bordeauxkleurige gewaad. Hij klemt zijn handen in een kommetje om mijn rechterhand en herhaalt enkele keren op gedempte toon: “I’m so sorry”. Zijn eeuwig glimlach is ingeruild voor een doffe, neerwaartse blik. In de achtergrond draait een lijkwagen de parking op.

Er komt nog familie toe. We laten ons meevoeren naar moeders studio in een bijgebouw achter het kasteel. Haar lichaam is al weggehaald. De buurvrouw legt schoorvoetend uit wat er is gebeurd. ‘Ik klopte verschillende keren op de deur. Normaal gezien doet ze altijd direct open. Ik vond het raar dat ze niet antwoordde.’ In het badkamertje zien we hoe de metalen baar van het douchegordijn, nochtans stevig ingemetseld, een neerwaartse knik vertoont. In de hoek staat een plastieken tabouretje als een stille getuige. Nergens een afscheidsbrief, we zullen er nooit een vinden. Ik vraag me af of het ontbreken van afscheidswoorden een laatste opgestoken middelvinger naar een lijdend leven is, of dat het haar simpelweg te zwaar viel om ze neer te pennen. Haar vertrek is een verhaalloze exit, stiekem in de eenzame nacht.

Lama Karta dringt aan om in de tempelruimte op het gelijkvloers nog een korte ceremonie te houden, alvorens het lichaam zal weggevoerd worden met de lijkwagen. De ruimte stroomt vol met alle mensen van het instituut. De drie Lama’s zitten in lotushouding verweesd bij het altaar, waar zilveren waterschoteltjes en flakkerende kaarslichtjes inderhaast neergezet zijn. Ik neem voorzichtig plaats ergens in het midden. Vooraan is me te direct, ik heb angst voor wat komen gaat. Dan wordt moeder binnengedragen op een draagberrie. Over haar lichaam is een wit laken gedrapeerd. Grijze maatpakken van de begrafenisonderneming laten de draagberrie voor het altaar voorzichtig zakken naar de grond. Sommigen durven kijken, anderen slaan de ogen neer. De contouren van het geteisterde lichaam maken van het laken een morbide, grillige sculptuur. De ruimte is zo stil, dat het geblader in de gebedenboekjes klinkt als het verkreuken van de tijd. Er volgt een geïmproviseerde gebedsdienst, waarna Lama Karta zich rechtstreeks tot mijn moeder richt, alsof ze er nog is. Dat is ze wellicht ook, of toch haar ziel, die voor de laatste reis allerlei spirituele raadgevingen meekrijgt. Het is het moment om alles toe te passen wat ze geleerd heeft in het Tibetaanse boeddhisme, begrijp ik. Ik begrijp helemaal niets.

Na de gebedsdienst tillen de begrafenisondernemers, al die tijd discreet op de achtergrond gebleven, de draagberrie weer op. Moeder wordt buitengedragen en in de laadruimte van de lijkwagen geschoven. We nemen plaats in onze auto, sluiten aan. Twee uur eerder was er nog geen vuiltje aan de lucht, nu sta ik op het punt om de begrafenis van mijn moeder te bespreken. Wanneer de stoet zich in beweging zet, zie ik in de achteruitkijkspiegel hoe de gemeenschap van het Tibetaanse instituut ons als een verweesd stilleven blijft nakijken, tot we uit het zicht verdwijnen. Tijdens de rit achter de lijkwagen blijft het rode tabouretje voor mijn netvlies dansen. Hoeveel moed is er nodig om je leven zo te beëindigen? Hoeveel wanhoop? Wat zou er in die laatste momenten door haar heengegaan zijn? Had ze dit al langer gepland? Hoe moeten we hiermee omgaan? Zoveel vragen, zo weinig antwoorden.

De herinneringen aan die fatale meidag spoken door mijn hoofd wanneer we Huy voorbijrijden. We zetten koers naar Durbuy, waar het drama met Laura zich nog geen jaar geleden heeft voltrokken. Ik ben verbijsterd dat een meisje van twaalf zich in zo’n wanhoop heeft verloren, dat ze gekozen heeft voor eenzelfde soort verlossing uit dit leven. Laura was niet depressief. Ze was levenslustig en alles wat je van een goedlachse, twaalfjarige meid mag verwachten. Maar twaalf is ook een linke leeftijd, waarbij emoties messcherp kunnen worden ervaren. Zoals een eerste verliefdheid op een jongen. De kans om je eerste hemelse gevoelens te beleven is even groot als de kans om zwaar gekwetst of beschaamd te worden, zeker als je intiemste geheimen dreigen verraden te worden. De impact van pesten onder jonge mensen wordt nog steeds zwaar onderschat. Het geworstel van opgroeiende jongens en meisjes, op zoek naar een identiteit en een plek binnen de sociale groepen waarin ze opgroeien, behoort tot de kwetsbaarste periode uit hun jonge leven.

Wanneer we in Durby de ouders van Laura begroeten zien we twee mensen die ondanks hun grote verdriet moedig blijven. Ze zijn authentiek, kwetsbaar, Ardeens krachtig. Hun wankelen wordt gestut door de nabijheid van de imposante rotspartijen, zo komt het me voor. Ze zoeken naar zingeving voor het grootste verlies dat je als ouder kan meemaken. Wat hen drijft is de hoop dat uit het ergste verlies misschien ook iets goeds kan voortkomen: een nog hechter gezin, een betere bescherming van jongeren tegen pestgedrag, het koesteren van de vele mooie en dankbare herinneringen aan Laura zelf. En last but not least: de golf van solidariteit, empathie en liefde die in Durbuy tot ver daarbuiten is teweeg gebracht. Het is een balsem voor de wonde, voor de ziel.

We praten over signalen. Tekens waarin de aanwezigheid van Laura wordt herkend. Taferelen aan de appelboom, een tekening die plots opduikt, een speciale vogel. Ook tijdens het gesprek voelt Laura’s moeder de aanwezigheid van haar kind. Wanneer ze het rouwprentje met Laura’s foto op tafel legt, voel ik het ook. Ik kijk naar het breed lachende meisje en houd het niet droog. Waarom raakt het me zo?

Na de onfortuinlijke dood van mijn moeder volgt een kleine week later de begrafenis. Ik heb gepast voor een laatste groet in het mortuarium. Moeder is nochtans toonbaar gemaakt, vredig zelfs. Ik heb angst dat het beeld van mijn dode moeder jarenlang op mijn netvlies zal blijven kleven. Daarom ruil ik het liever in voor het beeld van ons laatste afscheid, waarbij ze nog de innemende moederlach lachte. Op de dag van de begrafenis kan ik niet huilen, in tegenstelling tot vele anderen, alsof ik mijn tranen heb uitbesteed aan anderen. Een deel in mij lijkt zelfs blij dat er verlossing voor haar lijden is gekomen. Het is taboe om die gedachte toe te laten, laat staan ze uit te spreken op de koffietafel, waar over alles wordt gesproken behalve moeder, tenzij op samenzweerderige fluistertoon. Zelfs de vrolijke herinneringen blijven op stal. Lama Karta, die in de kerk veel bekijks had met zijn lange, boeddhistische gewaad, weet voor een keer niet goed hoe zijn medeleven in praktijk te brengen. ‘Ze was ten prooi gevallen aan demonen,’ weet hij. Ik moet denken aan de vele schilderingen in het Tibetaanse Instituut, opgetooid met felle kleuren. Een ervan toont de bestaansrijken uit de boeddhistische leefwereld, die bevolkt wordt door verlichte meesters en evenzeer door draken en demonen, en alles daartussenin. Helemaal onderaan heffen kleine gestaltes paniekerig de armen, beschaduwd door drakenkoppen en veelarmige onheilsfiguren. In welk rijk is moeder verzeild geraakt?

‘Bardo,’ zegt de Lama. Moeder zit nu in de fase van het bardo, een tussenstaat tussen twee levens in. Boeddhisten geloven in reïncarnatie. Hun draaiboek vanaf het moment van overlijden tot aan een nieuw leven is indrukwekkend precies. Het Tibetaanse Dodenboek is duizenden jaren oud. De periode tussen het overlijden en ma’s wedergeboorte duurt zeven weken, leer ik. Het komt erop aan om zoveel mogelijk voor haar te mediteren en ceremonies uit te voeren, stelt de Lama, zodat haar volgende incarnatie gunstig wordt beïnvloed. Een van de punten op de reïncarnatie opsmuklijst zijn meditaties op de leegte. Leeg, zo voel ik me al wekenlang. Dat zelfdoding niet helpt om hogerop de ladder naar Verlichting te klimmen, baart de Lama’s immense kopzorgen. Dit hebben ze nog nooit van dichtbij meegemaakt. Ik ook niet.

Ik besef hoezeer onze werelden zijn uiteengelopen, maar ik doe schoorvoetend mee met de rituelen, zij het lang niet elke van de zeven weken. En als het me teveel wordt ga ik naar ma’s studio en blader door haar nota’s van de boeddhistische leringen, die ze jarenlang gevolgd heeft. Het begint met het onderkennen van de oorzaak van het lijden, gaat verder met onthechting, toevlucht zoeken tot de Dharma en allerlei praktijken voor specifieke doeleinden. Ik kijk naar haar ijverige kribbels, haar doorhalingen en opmerkingen in de marge, sluit dan de blauwe map en kijk door het raam naar de tempel, waarop een buizerd nietsvermoedend neerstrijkt. Voor moeder heeft het kennelijk niet gewerkt. Ontbrak het haar simpelweg niet aan liefde? De liefde, die ik haar de laatste twintig jaar maar mondjesmaat gegeven heb, na alles wat er voorheen was gebeurd?

Exact zeven weken na moeders dood zijn er in het Tibetaanse instituut drie dagen lang rituelen voor de doden, met als orgelpunt een grote ceremonie voor mijn moeder. Speciaal voor de gelegenheid is er een indrukwekkende tent opgesteld. Boeddhistische geestelijken zijn uit heel Europa afgezakt en zitten als gedisciplineerde schooljongens naast elkaar opgelijnd in lotushouding, sommige met muziekinstrumenten. Dubbelzijdige trommeltjes worden door aan touwtjes slingerende kogeltjes afwisselend geroffeld. Een breedkakige monnik produceert met een lang, trompetachtig instrument een schelle, doordringende klank, die zich voortplant doorheen de vallei tot aan de boorden van Maas. De lage bassen van de Lama’s kneden de gezangen tot een monotoon, hypnotiserend gedreun. De talrijke aanwezigen zingen naadloos mee, met of zonder boekjes. Moeder was in deze wereld door velen heel geliefd. Iemand wijst me in het zangboekje aan waar we zitten. Ik probeer mee te zingen met de fonetische versie van wat op een sanskrietachtig geschrift lijkt. Een Lama richt zich op en loopt naar een bakje zand, waarin een lolly met schreeuwerige kleuren staat geplant. Het doorschijnend papiertje is er nog omheen gewikkeld. Hij klemt het in zijn hand, gaat ermee op wandel tot achter het altaar, waar hij een zeilflap van de tent openklapt en het snoepgoed gedecideerd naar buiten mikt. Later kom ik te weten dat het een praktijk is om alle negativiteit naar een bepaald voorwerp te dirigeren en het nadien af te voeren, als betrof het radioactief afval. De kansen van ma’s wedergeboorte zijn gevrijwaard door een bereidwillige lekstok.

In de periode na het ritueel zie ik vaak tekens, duikt moeder op in dromen. Wanneer ik met een griepje in de zetel lig, tikt een pimpelmees herhaaldelijk op de ruit boven me. Op het moment dat ik aan ma denk, strijkt een reiger neer in de tuin. Dat heeft nog nooit een reiger geriskeerd: ze moet zich bijna laten vallen om in de tuin te kunnen landen. Ze kijkt me secondenlang aan, staat op een poot te staren. Bij haar vertrek heeft ze alle moeite van de wereld om snelheid bijeen te harken, bij het opstijgen blijft ze bijna met beide poten aan de coniferen haperen. Op een andere keer verschijnt een dubbele regenboog, ook dan denk ik aan haar. In een droom doen we samen de afwas, zoals vroeger toen ik jong was. Zij plonzend in de vaatbak, ik met de handdoek in paraatheid, wachtend om het aangereikte servies te grijpen zonder dat er nattigheid op de grond lekt. Het is alsof ma nog iets goed wil maken, nog troostend wil aanwezig zijn. Een dolende ziel, die het leed van haar nabestaanden wil verzachten. Dat voel ik, dat weet ik, op een manier die nooit iemand zal begrijpen. Daarom praat ik vaak in stilte tegen haar, dat ze verder mag, dat ze voor zichzelf mag zorgen en laten zorgen, door welke lichtwezens dan ook.

In de lente, drie jaar na moeders dood, span ik de Boliviaanse hangmat op tussen twee houten steunpilaren van het terras. Ik hijs me er schrijlings in. Het touw knarst terwijl het zich onder mijn gewicht strak trekt rond de pijlers. Ik zak weg als een baby die weer in de baarmoeder verdwijnt, de rug genoegzaam gekromd in foetushouding. Tussen de spleet van de zich sluitende hangmat drijft gezapig een eenzame stapelwolk voorbij. Ik vraag me af vanwaar ze komt, en waar ze naartoe gaat. In haar reis houdt ze de witte dampen rond zich gekluisterd als een kloekhen, en wanneer ze de volle blauwheid van de meihemel aan me terugschenkt lijkt ze te zeggen: alles gaat voorbij.

Mijn ogen sluiten zich, langzaam, een laatste sparteling en dan het dommelrijk. Uitdeinend gezoem van ijverige bijen. Slaapdronken droomflarden die geheime deuren opentrekken, eerst op een kier, een streep licht waarachter vreemde decors en acteurs zich opdringen, en zelfs de doden terug tot leven komen. Nieuwsgierig tuur ik door de spleet, tot de deur vanzelf openzwaait en er geen weg terug meer is. Het geneurie van een wiegeliedje komt me tegemoet. Ma, ben je daar? Ik zie haar in de verte op een strand. Ze wuift. Ik antwoord met geheven armen, stap instinctmatig op haar af, kom geen meter dichterbij. Moeder lijkt voor me uit te zweven, als een bevallige sirene die dartelt met de wetten van de zwaartekracht .

Wacht! Met elke vezel van mijn lijf ploeg ik door het mulle zand. Het is een ongelijke strijd, moeder dwarst de zeelijn met de sierlijkheid van een gazelle. Op het moment dat het zuigende zand me alle kracht ontneemt, zie ik hoe ze een houten pier betreedt. Met puffende ademstoten ploeg ik haar achterna. Als ik bovenaan de trap uithijg, is ze al een eindje zeewaarts. Ze glijdt over de houten kepers naar de pierkop, waar de branding te pletter stort en hengelaars hopen op een tongschar of makreel. Niemand lijkt haar op te merken, de wandelaars negeren haar of verliezen hun blik aan het einder van de zee. De geluiden zijn verstomd, alsof de golfslag is gestold tegen de staketsels. De balken vibreren onder het gedruis van mijn versnelde pas. Ik kruis twee strompelende oudjes die elkander ondersteunen. Een eindje verder passeer ik een rijzige vrouwengestalte, omhuld met een citroengeel gewaad dat wappert in de wind. Haar blik is verscholen achter een zijden voile. Ze duwt een kinderwagen voort. Met een zijsprong ontwijk ik haar. Ik ontwikkel een laatste looppas, tevergeefs.

Vijftig meter, meer is het niet. Moeder staat op de balustrade tussen de vissers. Een patrones van de zee, zo lijkt het wel. Ik zet een laatste stap vooruit. Ze spreidt haar armen zijwaarts als een reiger, laat haar lijf naar achter vallen en buigt als een riethalm naar de zee. Haar val is een beweging waar geen eind aan lijkt te komen. Ik spurt naar de wering, kijk omlaag. Hoe ze gedragen wordt door de golven, een ballerina die danst over de schuimkoppen, de zee betovert tot haar zwanenmeer. Met een sierlijke vleugelslag als laatste groet draait ze zich om en verdwijnt langzaam in de roze tinten van de horizon. Ik wuif haar uit, ook al ziet ze me niet meer. Wanneer ik terugslenter over de pier, kruis ik weer de mysterieuze dame met de kinderwagen. Ze kijkt me aan en zegt: ‘Ik ben Tara, hoedster van de ongeboren doden.’

Tara is een Tibetaanse moedergodin. Letterlijk betekent Tara redster. Ze komt net op tijd. Of nu Tara of een schare gevleugelde engelen of andere lichtwezens, waarvan we het bestaan nooit kunnen vermoeden, moeder hebben geholpen, weet ik niet. Feit is dat de afwasdroom nog enkele keren terugkeert en ma er elke keer een pak jonger en mooier uitziet, alsof de film van haar leven doorheen de jaren wordt teruggespoeld. Voor mij is het een teken van zielsgenezing, gestaag en nooit zonder liefdevolle begeleiding. In de laatste afwasdroom straalt ze. De gebochelde en getormenteerde oude vrouw is getransformeerd van een lijdend voorwerp in een goedlachse, rimpelloze jonge vrouw. Ik weet: het is volbracht. Ma kan verder naar het Licht, en ooit zien we mekaar weer. In de wereld der zielen is niets voor altijd.

De dromen leren me nog iets anders. Als er een les is die bij zelfdoding door de ziel wil geleerd worden, dan lijkt het de les van zelfliefde. Hou van de ander zoals van jezelf is meer dan een bijbels cliché, het is een heilige opdracht. Ma geloofde dat je oeverloos moest geven aan anderen, alvorens je zelf bestaansrecht kon hebben, je zelf aandacht en liefde mocht ontvangen. Het Tibetaanse instituut trok niet alleen spirituelen en meerwaardezoekers aan als een magneet, ook een treurige stoet van getormenteerde zielen. Na haar lange kookbeurten luisterde ma geduldig naar hun donkere verhalen, zich vereenzelvigend met elk lijden dat haar pad kruiste. ‘Weet je wat die heeft meegemaakt?’ zuchtte ze bewonderend voor elke drager van tragiek. Of ‘Amai, die heeft afgezien!’ Haar eigen rugzak droeg ze in stilte en alleen, tot op het tabouretje. Tot het moment dat haar liefde was opgebruikt, voor anderen en voor zichzelf. Een ultieme revolte voor een leven dat haar niet beloonde.

Bij het opruimen van moeders spullen bots ik op een aantal vinylplaten uit betere tijden. James Last spant de kroon. Van Rusland tot Mexico hoor ik moeder mee neuriën, van schuiftrompet tot andaloesische gitaar. Ik vind ook een paar 45 toeren singletjes, zoals van Séverine uit 1971, met haar liedje waarmee de Franse zangeres dat jaar het Eurovisie songfestival won. Ik zie moeder terug het luik van het oude stereomeubel openklappen en goedgemutst de pick-up naald op het randje mikken, waarna een paar luidsprekerkraakjes de nakende komst van het liedje aankondigen.

On a tous un banc, un arbre ou une rue
Où l’on a bercé nos rêves
On a tous un banc, un arbre ou une rue
Une enfance trop brève

Het liedje gaat over het afsluiten van de kindertijd en het moeilijke proces van opgroeien, van je weg zoeken in de grote wereld. Het is 3 december 2016 en ik denk bij dit liedje aan hoe Laura net een jaar geleden zichzelf en anderen verbijsterde. Uit de verhalen begrijp ik hoe sensitief en liefdevol ze was. Niet elk kind blijft elke dag tegen haar moeder herhalen dat ze de beste mama van de wereld is, Laura wel. Niet elk kind vergeet op de ijspiste het eigen schaatsplezier om de nog wankele beginnertjes te leren schaatsen, Laura wel. Zo’n overvloed aan liefde kan enkel met een wijdopen hart, waardoor het tegelijk heel kwetsbaar wordt en verbijsterd achterblijft wanneer er een figuurlijk mes in wordt geplant.

Laura bezat ook haar geheel eigen vorm van spiritualiteit, die ze in de kerk deed openbloeien. Misschien was ze wel een Indigo of nieuwetijdskind, zullen sommigen beweren, een speciale ziel met een speciale opdracht in dit leven. En toch is er ook die ene ongeschreven opdracht – geldig voor ieder van ons, een opdracht die voor onzekere, opgroeiende jongeren een anker zou kunnen zijn. Ik stel me voor dat Laura, na de dagelijkse ode aan haar ouders, voor de spiegel was gaan staan en met evenveel overtuiging had gezegd: ‘Jij bent het beste meisje van de hele wereld.’ Zou dat geholpen hebben om pesters de baas te kunnen? Misschien, misschien ook niet, en dus willen we graag de jongeren behoeden vanuit een beschermend moederinstinct. Omdat het levens kan redden. Ja, daar denk ik aan, op deze dag.

Ik droom ook dat het onderwijs opgroeiende jongeren, met hun puberale, soms alles overheersende onzekerheden, niet enkel talen, wiskunde of chemie leren, maar dat ze ook lessen krijgen in de persoonlijke ontwikkeling van hun identiteit, in het uiten van hun emoties en hun beslommeringen. ‘Hoe gaat het vandaag? Zit je met iets? Ik zit met iets.’ Een kort rondje om te weten hoe iedereen erbij zit alvorens de lessen te beginnen. Misschien zelfs rollenspellen, groepsdiscussies en overgangsrituelen, zoals in veel culturen werd gedaan, en nog steeds. Niet alleen om de gevolgen van pesten en gepest worden te leren ervaren, ook om hun plek te leren vinden in de klas, in de maatschappij, in de wereld. Om anderen en vooral de zwakkeren te ondersteunen, in plaats van naar beneden te halen. Om kleine en grote conflicten te leren oplossen. Om het hart tot een spier van liefde te leren maken, in een wereld waarin alles steeds maar scherper wordt. Om verbinding altijd te leren verkiezen boven verdeeldheid.

Net als bij mijn moeder stel ik me voor dat Laura na haar afscheid aan deze wereld werd omringd met liefdevolle zorgen van lichtwezens, zoals ik in het verhaal ‘Een heel klein beetje Jezus’ heb naar voor gebracht. Voor mij was dat verhaal geen poging tot literaire troost, maar een hoopgevende realiteit die me werd ingefluisterd. Straks is het weer kerstmis. Dan zal ik denken aan moeder en aan Laura, en aan vele anderen. En in de week na kerstmis zal Studio Brussel weer een nieuwe editie van de Tijdloze 100 op gang trekken, waarin Gorky met Mia onverwijld in de top 10 staan, indien niet numero uno. ‘Sterren komen, sterren gaan,’ zal Luc Devos weer zingen. En met gesloten ogen zal ik luisteren wanneer hij zingt van Mia, die het licht gezien heeft en zegt: ‘Niemand gaat verloren.’

 Hendrik Duron schrijft op zijn unieke manier verhalen en blogs over levensthema’s en actuele onderwerpen. In oktober verscheen zijn eerste roman: De roekeloze redding van de wereld door Jonas Joplin.